Tentoonstelling
In 2008 besloot het Europees Parlement voort te bouwen op de impact van de prijs door een netwerk op te zetten, met als doel de verdediging van de mensenrechten te versterken. De Sacharovprijsgemeenschap zag het levenslicht toen de prijs twintig jaar bestond. De oprichting van deze gemeenschap was een erkenning van de bijzondere rol die de winnaars van de Sacharovprijs spelen als ambassadeurs van de vrijheid van denken. Samen met het Europees Parlement kunnen zij hun krachten bundelen en gezamenlijk inspanningen leveren ter ondersteuning van mensenrechtenverdedigers in de wereld. Via de gemeenschap kunnen winnaars samen en in real time reageren op mondiale gebeurtenissen. Tegen de achtergrond van de COVID-19-pandemie hebben 14 Sacharovprijswinnaars en 62 Parlementsleden onlangs een open brief ondertekend waarin ze pleiten voor de onmiddellijke vrijlating van alle gewetensgevangenen en mensenrechtenverdedigers, met inbegrip van de winnaars van de Sacharovprijs.
De Sacharovprijsgemeenschap is een eerbetoon aan de bijzondere rol die de winnaars van de Sacharovprijs spelen als ambassadeurs van de vrijheid van denken en versterkt de samenwerking op het gebied van mensenrechten. Winnaars, Parlementsleden en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties worden met elkaar in verbinding gesteld zodat winnaars en het Parlement gezamenlijke acties kunnen ondernemen. De Sacharovprijsgemeenschap doet dus dienst als communicatiekanaal om mensenrechtenproblemen aan te pakken. De leden van de gemeenschap geven Sacharovlezingen in heel Europa om mensen bewust te maken van de oorzaken van mensenrechtenschendingen en om het openbaar debat in de Europese hoofdsteden aan te wakkeren. De gemeenschap organiseert regelmatig conferenties om deze inspirerende stemmen samen te brengen. De recentste vond in 2018 plaats ter gelegenheid van het dertigjarige bestaan van de prijs. De conferenties bieden een forum voor debatten over de rechten van de mens in de wereld en maken het mogelijk een balans op te maken van de behaalde resultaten en toekomstige uitdagingen te identificeren.
Dankzij de Sacharovprijsgemeenschap kunnen de winnaars hun boodschap ook op creatievere wijze delen. Een gezamenlijk initiatief dat via dit netwerk is ontstaan, heeft geleid tot de audiovisuele opvoering “White torture underground poetry” van Lorent Saleh. De heer Saleh was als lid van de democratische oppositie in Venezuela een van de winnaars van de Sacharovprijs 2017. De opvoering vond in februari 2020 plaats in de garage van het Europees Parlement in Brussel. Het publiek werd ondergedompeld in de benauwende omgeving van een complex modern martelcentrum en kon de naakte waarheid van mensenrechtenschendingen vaststellen.
Het Europees Parlement reikt sinds 2016 Sacharovbeurzen uit om de nieuwe generatie mensenrechtenverdedigers aan te zetten op te treden als voorvechters van democratische verandering in hun land. Tot 14 mensenrechtenverdedigers van buiten de EU hebben een beurs gekregen. Het initiatief staat nu zelfs in verbinding met meer dan veertig landen. De beurzen bieden een krachtig platform voor activisten die echte verandering in gang zetten. Een recent voorbeeld hiervan is de afkeuring die Sacharovbeurshouders hebben geuit over de vervolging van de bahaiminderheid in Iran. Ze hebben om steun van de internationale gemeenschap verzocht om die onrechtvaardigheid tegen te gaan.
Beurshouders kunnen hiermee een intensieve opleiding van twee weken volgen, één in Brussel en één aan de Global Campus of Human Rights in Venetië. Zo zijn zij beter uitgerust om hun belangrijke taken uit te voeren. De deelnemers leren bij over kaders, beleidsmaatregelen en mechanismen voor mensenrechten in de EU en wereldwijd en krijgen de kans om leden van het Europees Parlement, universiteitsdocenten en vertegenwoordigers van ngo’s te ontmoeten. Daarnaast wordt voorzien in praktische hulpmiddelen waarmee zij beter met het publiek kunnen communiceren, financiering kunnen zoeken of meer inzicht kunnen krijgen in de veiligheidsproblemen waarmee mensenrechtenverdedigers vaak geconfronteerd worden. Het programma wordt sinds 2016 georganiseerd en is tijdens de coronacrisis van 2020 op afstand operationeel gebleven. Zo konden de beurshouders nauw verbonden blijven met het Europees Parlement en de EU-delegaties in hun land.